De verkiezingen komen eraan
Dat partijen campagne voeren om kiezers voor zich te winnen is de normaalste zaak van de wereld. De eerstvolgende Tweede Kamerverkiezingen worden gehouden op 15 maart 2017. Het eerste verkiezingsspotje is alweer voorbij gekomen op de Nederlandse televisie en dat roept de vraag op hoeveel zo’n verkiezingscampagne nou eigenlijk kost.
”Bij de verkiezingen in 2012 hebben de verschillende grote partijen zo’n €10,7 miljoen uitgegeven aan het voeren van campagne.”
De totale kosten
Je staat er niet zo bij stil, maar bij de laatste verkiezingen in 2012 hebben de verschillende grote partijen bij elkaar opgeteld zo’n €10,7 miljoen uitgegeven aan het voeren van campagne.1 Ter vergelijking: voor de Amerikaanse verkiezingen hebben Hillary Clinton en Donald Trump tezamen zeker €556 miljoen uitgegeven aan het voeren van campagne.2 Partijfinanciering gaat in Amerika natuurlijk totaal anders dan in Nederland, maar het is wel een leuk verschil om te zien. De meeste grote Nederlandse partijen geven om en nabij een miljoen uit aan het voeren van campagne.3 Hier en daar natuurlijk enkele uitschieters, zoals de VVD die bij de afgelopen verkiezingen bijna €3 miljoen uitgaf aan het voor zich winnen van kiezers.4 Daarnaast geeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ook bij iedere verkiezingen zo’n €1,5 miljoen uit aan campagnes om mensen überhaupt naar de stembus te laten gaan.5
”De SP laat volksvertegenwoordigers hun hele vergoeding afstaan aan de partij.”
Hoe worden campagnes gefinancierd?
Partijen financieren hun campagnes uit de partijkas, ze financieren hun campagnes dus niet op een andere manier dan zij de andere kosten van hun partij financieren. Maar hoe komen partijen eigenlijk aan hun geld? Allereerst is er natuurlijk de ledencontributie. Wanneer je een specifieke partij aanhangt kun je daar lid van worden en daarvoor betaal je contributie.6 Wie als partijlid daadwerkelijk in de Tweede Kamer komt, wordt, afhankelijk van de politieke partij, geacht een deel van zijn salaris af te staan. Dit wordt ook wel ‘partijbelasting’ genoemd en dat ziet men voornamelijk bij linkse partijen.7 Bijzonder is hierbij de SP. Volksvertegenwoordigers bij deze partij moeten hun hele vergoeding afstaan.8 De SP vindt ieders werk voor de partij even belangrijk en keert daarom naar gelang de functie een salaris uit. Bij partijen waar geen verplichte salarisafdracht bestaat ziet men wel dat volksvertegenwoordigers een deel van hun salaris aan de partij schenken.
Politieke partijen ontvangen voorts ook subsidie van de overheid. Ze ontvangen een algemeen deel, dit is voor iedere partij gelijk en daarnaast is een deel van de subsidie afhankelijk van het aantal leden en het aantal Kamerzetels.9 Naast directe subsidie in de vorm van geld is er ook indirecte subsidie, zoals zendtijd op de publieke omroep voor de partijen die mee doen aan de verkiezingen, iets wat in deze tijd goed van pas komt!10 Tot slot zijn er nog de giften die partijen ontvangen. Zowel particulieren als bedrijven en belangenverenigingen kunnen politieke partijen sponsoren.11
De regelgeving is helder
Er zijn natuurlijk ook regels omtrent de financiering van politieke partijen. Zo is er de Wet financiering politieke partijen. In art. 8 lid 1 sub a Wet financiering politieke partijen is bepaald dat partijen in ieder geval een basisbedrag van €173.240,82 overheidssubsidie ontvangen en voorts voor iedere zetel €50.247,81. Daarnaast wordt over de politieke partijen nog een subsidie verdeeld van €1.896.891,33. Dit bedrag moet worden gedeeld door het totaal aantal leden van de politieke partijen op een vastgestelde peildatum. Iedere partij ontvangt dan een bedrag per lid. Voorts kan dit bedrag nog worden aangevuld indien politieke partijen neveninstellingen hebben, zoals jongereninstellingen of een politiek-wetenschappelijk instituut. Daarnaast is een in dit kader belangrijke bepaling art. 25 Wet financiering politieke partijen. Hierin wordt bepaald dat politieke partijen verplicht zijn ontvangen giften van €4500 of meer te registreren en openbaar te maken.
”Geen bruine enveloppen maar wel een Nederlandse draaideur.”
Gaat het in Nederland wel zo netjes?
Tot zover de regelgeving. Is er in Nederland dan geen ‘achterkamerpolitiek’ waar enveloppen met geld over tafel gaan zodat bedrijven en belangenverenigingen dingen in hun belang gedaan krijgen? Of zijn we, zoals we vaak worden afgeschilderd, weer het braafste jongetje van de klas? In een rapport van de Europese Commissie scoort Nederland goed als het gaat om het tegengaan van corruptie: de bruine enveloppen zijn praktisch verdwenen.12 Wat wel opvallend is, zijn politici die na hun carrière als kamerlid in het bedrijfsleven aan het werk gaan bij een bedrijf waar ze als minister mee te maken hebben gehad. Een aantal voorbeelden zijn Jack de Vries, voormalig staatssecretaris van Defensie die daarna is gaan lobbyen voor de Joint Strike Fighters bij een communicatiebureau. Camiel Eurlings, voormalig minister van Verkeer en Waterstaat die daarna bij KLM is gaan werken, en Gerrit Zalm, lange tijd minister van Financiën geweest en daarna gaan werken voor DSB Bank.13 Sinds 1990 heeft minstens 25% van de landelijke oud-politici een baan gekregen in de top van een brancheorganisatie, een belangenvereniging of een public affairs bureau. Niet al deze politici zijn lobbyisten, maar vaak is een onderdeel van hun functie wel contacten onderhouden op het Binnenhof.14 Dat oud-politici dergelijke functies vervullen is ergens logisch, ze hebben de contacten, ervaring met hoe procedures werken en ze kunnen met hun kennis organisaties verder brengen. Opvallend is dit fenomeen dat draaideurpolitiek is gaan heten echter wel: er lijkt vaak een verdachte correlatie te zijn, maar dit hoeft niet per se iets te betekenen.15 En hoewel partijfinanciering keurig is geregeld in de Wet financiering politieke partijen, is dit een grijs gebied. Er bestaat namelijk geen regelgeving voor oud-politici die een functie gaan bekleden in de public affairs.16
Wat kost een kiezer?
Terug naar het winnen van kiezers. Hoewel er in Nederland zoiets bestaat als ‘draaideurpolitiek’ kunnen we concluderen dat het er bij het winnen van kiezers en bij het vergaren van campagnebudget netjes aan toe gaat. En wat een kiezer nu kost? Niet iedere partij geeft zijn campagnebudget vrij en een jurist is nu eenmaal beter met taal dan met cijfers. Maar een korte berekening ter afsluiting van dit artikel: relateren we het campagnebudget van de grootste partij van ons land aan het aantal VVD-stemmers tijdens de laatste verkiezingen in 2012, dan blijkt dat elke stemmer de partij zo’n €1,20 heeft gekost.
Mariëlle van de Bunt
In Nederland kunnen jaarlijks 60.000 kinderen hun verjaardag niet vieren omdat er thuis geen geld voor is.
Dit kan zo niet langer. Daarom helpt Jarige Job deze kinderen aan een leuke dag. Met een cadeau, versiering en traktaties voor op school. Steun Jarige Job en trakteer de armste kinderen uit de samenleving op een welverdiende verjaardag. www.jarige-job.nl
Trip Advocaten & Notarissen is vriend van de stichting Jarige Job. Wij steunen Jarige Job niet alleen financieel, maar ook op het gebied van voorlichting. Voor meer informatie kunt u contact met Astrid van der Boogh ([email protected] of 050-5997929) of mailen naar [email protected]
